Ξεριάς, Λιθοχώρι και Αβραμηλιά : παλιές και νέες πατρίδες των προσφύγων / Βασίλης Αθ. Μυλωνάς.

Άνω του τίτλου : Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέου Ξεριά.

Περιέχει βιβλιογραφία : σ. 531-532 και λεξιλόγιο.

Ο Παλιός Ξεριάς (Κουρού - Ντερέ) χτίστηκε από τους Τούρκους, κατά την μακραίωνη παρουσία τους στον τόπο. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους η Επαρχία Νέστου απελευθερώνεται (11-7-1913), αλλά περνά μια διετή Βουλγαρική Κατοχή, Αύγουστος 1916-Οκτώβρης 1918. (Ωστόσο οι Τούρκοι κάτοικοι της περιοχής, που αποτελούν το 98% του πληθυσμού της Επαρχίας Νέστου, παραμένουν στις εστίες τους).
Με τη Μικρασιατική Καταστροφή, στα έτη 1922, 1923 και 1924 έρχονται πρόσφυγες (Έλληνες) από διάφορα μέρη της Τουρκίας. Οι Τούρκοι κάτοικοι του χωριού μας φεύγουν, όπως ορίζει η Συμφωνία Ανταλλαγής Πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στα τέλη του 1923
Στις αρχές Απριλίου του 1941, με την εισβολή των Γερμανών στη χώρα μας, το χωριό εγκαταλείπεται για λίγες μέρες, γιατί οι άνθρωποι φοβούνται μήπως βομβαρδιστεί, γιατί εκεί ήταν εγκατεστημένες Μοίρες Αντιαεροπορικού Πυροβολικού πράγμα που δεν έγινε.
Από Απρίλη 1941 μέχρι Σεπτέμβρη 1944 το χωριό μας, όπως όλα τα μέρη από Στρυμώνα μέχρι Έβρο, δοκιμάζονται απ' τη Βουλγαρική Κατοχή.
Τον τελευταίο χρόνο του εμφυλίου πολέμου εγκαταλείπεται σχεδόν απ' όλους τους κατοίκους, για δεύτερη φορά, που φεύγουν σε άλλα πιο ασφαλή μέρη (οι περισσότεροι στη Χρυσούπολη), αλλά επαναπατρίζονται με τη λήξη του (Σεπτέμβρης 1949).
Στις δεκαετίες 1960 και 1970 το χωριό εγκαταλείπεται απ' τους περισσότερους κατοίκους του, που φεύγουν λόγω ανεπαρκούς εισοδήματος και προς εύρεση εργασίας (αστικά κέντρα, Γερμανία).
Από το 1976 αρχίζει να χτίζεται το καινούργιο χωριό, που ολοκληρώνεται λίγο μετά το 1980, οπότε εγκαταλείπεται το παλιό, για τρίτη φορά, που ήταν και οριστική, καθώς και το Λιθοχώρι.
Στο καινούργιο χωριό (Νέος Ξεριάς) χτίζουν και κατοικούν όλοι οι εναπομείναντες από τη μετανάστευση Ξεριώτες, όλοι οι επίσης εναπομείναντες Λιθοχωρίτες, καθώς και τριάντα και πλέον οικογένειες απ' την Αβραμηλιά και Δαμασκηνιά και πολλοί μετανάστες, από εσωτερικό και εξωτερικό. Έτσι μ' αυτή τη δεύτερη σύναξη (η πρώτη έγινε με τον ερχομό των προσφύγων του 1922) από τρία χωριά, έχουμε και τη δεύτερη μίξη των κατοίκων του χωριού μας, που λέγονται πλέον Νέο-Ξεριώτες.