Ρωμαιοκαθολικές ιεραποστολές στον Πόντο κατά τον 19ο αιώνα : στο όνομα της πίστης και του πολιτισμού / Θεοδόσιος Αρ. Κυριακίδης.

Περιέχει περίληψη στα αγγλικά.

Περιέχει βιβλιογραφία : σ. 463-485 και ευρετήριο.

Η εντατικοποίηση της ιεραποστολικής δραστηριότητας και η εξάπλωση στην Εγγύς Ανατολή, υπήρξε σε μεγάλο βαθμό απόρροια της αντιμεταρρύθμισης και αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου, που συμπεριελάμβανε τις ορθόδοξες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Η παρούσα μελέτη εστιάζει στις ιεραποστολικές προσπάθειες των ρωμαιοκαθολικών ταγμάτων στον Πόντο. Με τη συστηματική μελέτη του πλούσιου αρχειακού υλικού καταβλήθηκε προσπάθεια να αναδειχθεί το συγκεκριμένο ζήτημα και να υπογραμμιστεί το διαχρονικό ενδιαφέρον του Βατικανού για τη συγκεκριμένη περιοχή. Πράγματι φαίνεται ότι η Τραπεζούντα ουδέποτε απομακρύνθηκε από το ευρύτερο ενδιαφέρον της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, τόσο κατά την περίοδο της Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών (1204-1461), όσο και κατά τους επόμενους αιώνες, αφού εκτός των άλλων, αποτελούσε τη χερσαία δίοδο προς τον Καύκασο και την Άπω Ανατολή.
Οι ιεραπόστολοι με έντονη δόση ρομαντισμού επηρεασμένοι από τις οριενταλιστικές περιγραφές της Δύσης κινούσαν για την αποστολή τους συνήθως με ελλειπή γνώση ή με παγιωμένα στερεότυπα για την Ανατολή, θεωρώντας ότι εκπληρώνουν, άλλοτε το χριστιανικό και άλλοτε το εθνικό τους χρέος. Τα ιεραποστολικά τάγματα κατάφεραν να προσεγγίσουν τον γηγενή πληθυσμό, κυρίως τους Αρμενίους, αναπτύσσοντας ένα εκτεταμένο εκπαιδευτικό, φιλανθρωπικό και ποιμαντικό έργο.
Οι οθωμανικές αρχές προσπάθησαν να περιορίσουν τη δράση των ιεραποστόλων, όπου αυτό ήταν εφικτό, είτε με την έκδοση αυστηρών κανονισμών και απαγορεύσεων, είτε με την καθυστέρηση της χορήγησης των απαιτούμενων φιρμανιών για το χτίσιμο ή την ανακατασκευή εκκλησιών και σχολείων. Δεν κατάφεραν ωστόσο να ανασχέσουν τελείως την ανάπτυξη των ιεραποστόλων στην περιοχή καθώς η περίοδος του Τανζιμάτ κατά την οποία αναπτύχθηκε η ιεραποστολική δραστηριότητα στον Πόντο υπήρξε το πέρασμα από τη συντονισμένη ανισότητα μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων στην περίοδο ενός πιο δίκαιου και πιο εκκοσμικευμένου συστήματος διακυβέρνησης.
Συνεπώς το ιεραποστολικό έργο ενισχύθηκε και από τον μεταρρυθμιστικό αέρα που έπνεε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 19° αιώνα, αλλά και από τις πιέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων για προστασία του χριστιανικού στοιχείου που βρισκόταν στην επικράτειά της.