Η ιστορία της Μικράς Ασίας / επιμέλεια έκδοσης Αρτ. Ψαρομηλίγκος, Βασιλική Λάζου

Ειδική έκδοση για την Εφημ. " Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"

Περιέχει βιβλιογραφία

τ.1 Αρχαιότητα -- τ. 2 Ελληνιστικοί και ρωμαϊκοί χρόνοι -- τ. 3 Βυζαντινή περίοδος -- τ. 4 Οθωμανική κυριαρχία -- τ. 5 Από το 1821 έως το 1919 -- τ. 6 Εκστρατεία και καταστροφή 1919-1922 -- τ. 7 Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα, εγκατάσταση και ενσωμάτωση.

Ο πρώτος τόμος είναι αφιερωμένος στην αρχαιότητα με αφετηρία τον αποικισμό της Μικράς Ασίας από ελληνικά φύλα (9ος-6ος αιώνας π.Χ) και τον σχηματισμό μιας σειράς από ευημερούσες κοινότητες κατά μήκος των μικρασιατικών παραλίων . Με βάση τον πλούτο της ιωνικής γης εγκαθιδρύεται ένας αξιόλογος πολιτισμός, εν μέσω των πολιτισμικών ανταλλαγών οι προ υπάρχοντες πληθυσμοί εξελληνίζονται. Ίωνες φιλόσοφοι θέτουν τα θεμέλια της δυτικής σκέψης αξιοποιώντας τον ανθρώπινο λόγο και αποκρυσταλλώνουν τις σημαντικές εξελίξεις του ελληνικού πνεύματος στην ιωνική διάλεκτο. Η εξάπλωση της ηγεμονίας του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. οδηγεί σταδιακά στη μετάβαση της εξουσίας στην Περσική Αυτοκρατορία, η οποία έναν αιώνα αργότερα έρχεται σε σύγκρουση με τις ελληνικές πόλεις κράτη.
Η περίοδος από την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης έως το 1919, χρονολογία απόβασης του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, παρουσιάζεται στον πέμπτο τόμο. Συνακόλουθο της Επανάστασης είναι το προσφυγικό ζήτημα που δημιουργείται από τον ομαδικό ξεριζωμό των ελληνικών πληθυσμών από την περιοχή της Μικράς Ασίας και την εγκατάσταση τους στα νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα. Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ο βασιλιάς της Ελλάδας Όθωνας επισκέπτεται τη Σμύρνη υιοθετώντας το αξίωμα ότι δεν είναι οι τόποι που καθιστούν ένα κράτος αλλά οι κάτοικοί τους. Παρά τα προβλήματα, ο μικρασιατικός ελληνισμός αυξάνει τις δραστηριότητες του στον οικονομικό τομέα και αναπτύσσεται δημογραφικά με προσπάθειες που συντείνουν στην ανύψωση του βιοτικού του επιπέδου. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία έχουν άμεσες συνέπειες για τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίοι αναπτύσσουν τη δυναμική τους εκμεταλλευόμενοι στο έπακρο τις ευκαιρίες που τους παρέχουν οι μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ. Η οικονομική ευρωστία τους συνεπιφέρει την κοινωνική τους ενδυνάμωση μέσα από την κοινοτική οργάνωση και την πνευματική και πολιτιστική τους εξέλιξη.
Η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποτελεί το τελευταίο και τραγικότερο επεισόδιο της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία. Παρά τις κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις σε πολιτισμικό, κοινωνικό και οικονομικό που δημιουργεί, η "συνάντηση" προσφύγων και γηγενών πραγματοποιείται με επιτυχία, μέσω ενός νέου μοντέλου οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, ένας από τους μεγαλύτερους άθλους της ελληνικής κοινωνίας, η αγροτική και αστική αποκατάσταση των προσφύγων. Η Μεγάλη Ιδέα δίνει τη θέση της στην οικονομική ανάπτυξη, την εθνική και κοινωνική ανασυγκρότηση. Η μεταρρύθμιση που πυροδοτείται από την έλευση των προσφυγικών πληθυσμών συνοδεύεται από την έντονα παρεμβατική παρουσία του κράτους στην οικονομική ζωή, οδηγεί σε αύξηση τις καλλιεργούμενες έκτασης και της αγροτικής παραγωγής, παγιώνει το κοινωνικό κράτος και τις προνοιακές πολιτικές. Οι πρόσφυγες συμβάλλουν στη βιομηχανική ανάπτυξη και με την πολιτιστική τους ετερότητα πλουτίζουν την ελληνική κουλτούρα. Σημαντική πτυχή της εγκατάστασης αποτελεί και η προσφυγική συλλογική μνήμη στις τέχνες, τα γράμματα και την επιστήμη καθώς και η ανάδειξη και διαφύλαξη της από προσφυγικούς συλλόγους και σωματεία.