Κιλκίς 1914 - 1934 : η ταυτότητα της πόλης μέσα από το Δημοτικό Αρχείο / Θανάσης Βαφειάδης.

Βιβλιογραφία : σ. 274- 285.

Στις εκατοντάδες κιτρινισμένες σελίδες των πρακτικών δύσκολα θ' ανακαλύψει κανείς στοιχεία συνταρακτικά, που μπορούν να ξεδιαλύνουν και να συμπληρώσουν την ελληνική πολιτική ιστορία. Κι αυτό είναι αυτονόητο. Ο δήμος πάντα ήταν μακριά από τα κέντρα λήψης των πολιτικών αποφάσεων. Οι αρμοδιότητες και οι ενέργειες του προκαθορίζονταν από το ήδη διαμορφωμένο πολιτικό σκηνικό. Έτσι, από τα πρακτικά απουσιάζουν τα μεγάλα πολιτικά συμβάντα και επιφανείς προσωπικότητες. Είναι όμως παρόντες οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι, οι παραγνωρισμένοι αυτοί πρωταγωνιστές της τοπικής μας ιστορίας. Δεν είναι μόνο οι δήμαρχοι που κυριαρχούν μέσα στις σελίδες των πρακτικών και τα δημοτικά συμβούλια που αντικαθιστούν το ένα το άλλο. Είναι οι ξεχασμένοι άνθρωποι που ζωντανεύουν, οι καπνεργάτες που διεκτραγωδούν την οικονομική τους ανέχεια, οι πρόσφυγες που στοιβάζονται στις καπναποθήκες και λιμοκτονούν, τα παιδιά που δεν προλαβαίνουν να συμπληρώσουν ούτε καν μερικούς μήνες ζωής και φεύγουν εξαιτίας της καταραμένης ελονοσίας και του τύφου. Είναι όλη η μιζέρια κι ο πόνος της προσφυγιάς, που ξεπροβάλλει ανάγλυφα μέσα από το δημοτικό αρχείο. Αλλά μαζί της και η ελπίδα. Οι κάτοικοι που ξαναχτίζουν την μισοκαμένη πόλη και λιθοστρώνουν με εθελοντική εργασία τους λασπόδρομους, οι δάσκαλοι που προσπαθούν να εξασφαλίσουν την εύρυθμη λειτουργία των σχολείων τους, οι σύλλογοι που δίνουν ζωντάνια στην προσφυγούπολη. Γνωστοί και άγνωστοι σήμερα επαγγελματικοί τύποι, ενοικιαστές φόρων, πλανόδιοι υδροπώλες, φανοάπτες, οδοκαθαριστές, δημοτικοί υπάλληλοι, εργολάβοι, καπνομεσίτες, στρατιωτικοί, παρελαύνουν διαδοχικά μέσα από τις σελίδες αυτού του πολυάνθρωπου αρχείου και υφαίνουν σιγά - σιγά με τις προσωπικές τους ιστορίες τον καμβά της ιστορίας της πόλης.